ANTIEKE PUNTENSLIJPERS
Eric is gepassioneerd verzamelaar van antieke puntenslijpers. Zijn interesse gaat in het bijzonder uit naar de Jupiter Puntenslijpers (1896/1930) van Guhl & Harbeck uit Hamburg.
DE GESCHIEDENIS VAN DE PUNTENSLIJPER
De geschiedenis van de puntenslijper is een fascinerend verhaal dat de evolutie
van een eenvoudig maar essentieel hulpmiddel belicht. Dit apparaat, dat
tegenwoordig vanzelfsprekend is, heeft een belangrijke rol gespeeld in
de ontwikkeling van schrijven en tekenen.
Oorsprong van de puntenslijper
Voordat de puntenslijper werd uitgevonden, gebruikten mensen mesjes of andere
scherpe voorwerpen om potloden te slijpen. Hoewel dit effectief was, was het
een tijdrovend proces dat vaak onregelmatige punten opleverde.
De behoefte aan een efficiëntere methode leidde tot de uitvinding van de eerste
puntenslijper in het begin van de 19e eeuw.
De Fransman CA Boucher vond in 1822 de puntenslijper uit. Hij heeft echter geen
patent aangevraagd voor zijn uitvinding.
De Franse wiskundige Bernard Lassimone diende in 1828 het eerste patent in voor
een mechanisch apparaat om potloden te slijpen. Zijn ontwerp maakte gebruik van
een klein mes dat het hout en de grafiet gelijkmatig afschraapte.
Hoewel dit een belangrijke stap vooruit was, bleef het apparaat vrij primitief en
niet erg gebruiksvriendelijk.
De opkomst van moderne puntenslijpers
Een grote doorbraak kwam in de late 19e eeuw met de introductie van compacte,
draagbare puntenslijpers. Deze modellen, vaak gemaakt van metaal of hout,
waren eenvoudig in gebruik en betaalbaar. Ze maakten het mogelijk voor mensen
om hun potloden overal en op elk moment te slijpen. De draagbare puntenslijper
werd al snel een vast onderdeel van het dagelijkse leven van schrijvers,
kunstenaars en studenten.
Elektrische en automatische innovaties
In de 20e eeuw bracht de opkomst van elektriciteit nieuwe innovaties in
de wereld van de puntenslijper. De eerste elektrische puntenslijpers
verschenen in de jaren 1940 en boden een snellere en meer consistente
manier om potloden te slijpen. Deze apparaten werden vooral populair in
kantoren en scholen, waar grote aantallen potloden regelmatig geslepen
moesten worden.
Moderne automatische puntenslijpers combineren gebruiksgemak met
geavanceerde technologie. Sommige modellen kunnen zelfs stoppen met
slijpen zodra de punt de gewenste scherpte heeft bereikt, wat verspilling
van potlood vermindert. Daarnaast zijn er tegenwoordig slijpers die
speciaal zijn ontworpen voor verschillende soorten potloden, zoals
kleurpotloden en dikke potloden voor jonge kinderen.
De culturele impact van de puntenslijper
Hoewel de puntenslijper op het eerste gezicht een alledaags object lijkt,
heeft het een diepgaande impact gehad op de manier waarop mensen schrijven
en tekenen. Het stelt kunstenaars in staat om gedetailleerde werken te maken
en studenten om netjes aantekeningen te maken.
In de loop der tijd is het ook een verzamelobject geworden, met vintage
modellen die populair zijn bij liefhebbers.
JUPITER PUNTENSLIJPERS
Jupiter Puntenslijpers: Meesterwerken van Functionaliteit en Design
De Jupiter puntenslijpers, geproduceerd door het Duitse bedrijf Guhl & Harbeck uit Hamburg, zijn iconische voorbeelden van industriële vormgeving en technologische innovatie. In de late 19e en vroege 20e eeuw wisten deze apparaten een plaats te veroveren in kantoren, scholen en ateliers over de hele wereld. Ze combineren praktische efficiëntie met een esthetisch design dat de tand des tijds heeft doorstaan.
Het Ontstaan van Guhl & Harbeck
Guhl & Harbeck, opgericht in 1865 in Hamburg, was een pionier in het vervaardigen van kantoorbenodigdheden. Het bedrijf stond bekend om zijn vakmanschap en technologische vooruitgang. De Jupiter puntenslijper, een van hun meest succesvolle producten, werd voor het eerst gepresenteerd in de jaren 1890. Deze slijper was een antwoord op de groeiende vraag naar efficiënte en duurzame slijpmechanismen, met name in een tijdperk waarin het gebruik van potloden floreerde in zowel professionele als creatieve omgevingen.
Innovatief Design en Techniek
De Jupiter puntenslijpers vielen op door hun robuuste constructie en innovatieve mechaniek. Ze werden vaak gemaakt van gietijzer, wat zorgde voor duurzaamheid en stabiliteit. Het meest onderscheidende kenmerk was het roterende slijpmechanisme, aangedreven door een handmatige slinger. Dit systeem garandeerde een precieze en consistente punt, essentieel voor technisch tekenwerk en kalligrafie.
Daarnaast waren de puntenslijpers voorzien van een verstelbare houder waarmee gebruikers de gewenste puntdikte konden instellen. Dit maakte de Jupiter niet alleen functioneel, maar ook veelzijdig. Het ingenieuze ontwerp zorgde ervoor dat de slijper zowel eenvoudig in gebruik als onderhoudsvriendelijk was.
Een Symbool van Moderniteit
In de tijd waarin de Jupiter puntenslijper werd geïntroduceerd, was hij meer dan een hulpmiddel; het was een symbool van moderniteit en vooruitgang. Kantoren en scholen die de Jupiter gebruikten, positioneerden zichzelf als vooruitstrevend. Bovendien had de slijper een esthetische aantrekkingskracht. Het ontwerp, met sierlijke lijnen en een verfijnde afwerking, maakte het apparaat
tot een pronkstuk op elk bureau.
Culturele en Historische Betekenis
De Jupiter puntenslijpers werden wereldwijd geëxporteerd en kregen een iconische status. Ze werden vaak gepresenteerd als geschenken en werden gekoesterd door generaties gebruikers. De slijpers zijn vandaag de dag geliefde verzamelobjecten, vooral onder liefhebbers van vintage kantoorbenodigdheden en industrieel design. Hun aanwezigheid in films, musea en retro-collecties benadrukt hun blijvende impact op de materialistische cultuur.
Daarnaast weerspiegelt de Jupiter de veranderende rol van technologie in het dagelijkse leven. Het apparaat symboliseert een tijdperk waarin mechanische precisie werd gewaardeerd en waarin duurzaamheid en functionaliteit centraal stonden. In tegenstelling tot de wegwerpcultuur van vandaag, waren deze slijpers ontworpen om een leven lang mee te gaan.
Het Erfgoed van Guhl & Harbeck
Hoewel Guhl & Harbeck niet meer actief is, leeft hun erfenis voort in de Jupiter puntenslijpers. Deze apparaten herinneren ons aan een tijd waarin kwaliteit en innovatie hand in hand gingen. Hun ontwerp en functionaliteit blijven een bron van inspiratie voor moderne fabrikanten.
De Jupiter puntenslijpers van Guhl & Harbeck zijn meer dan simpele gebruiksvoorwerpen. Ze zijn artefacten van een tijdperk dat vakmanschap en innovatie waardeerde. Hun elegante ontwerp, technische verfijning en culturele betekenis maken ze tot een blijvend icoon in de geschiedenis van kantoorbenodigdheden. Zelfs in een digitale wereld blijven deze mechanische meesterwerken een bron van bewondering en nostalgie.
Guhl & Harbeck, een beknopte geschiedenis.
Heinrich August Hermann Guhl en zijn compagnon, handelaar Christian Friedrich Harbeck, richtte op 11 februari 1867 Guhl & Harbeck Inc. op.
In het begin maakten ze voornamelijk naaimachines. Omdat dit succesvol was besloot Guhl ook andere producten te maken.
Vanaf 1884 werd een typemachine genaamd "Hammonia" geproduceerd. Daarna breidde ze hun assortiment voortdurend uit.
In 1896 besloot ze een puntenslijpmachine te produceren. Deze eerste puntenslijpmachine, met als typenaam: Jupiter, was een groot succes.
De 'Jupiter' werd op 22 september 1896 gepatenteerd (de soortgelijke puntenslijper, de Amerikaanse "Planetary" werd op 17 maart 1896 gepatenteerd).
In 1905 werd de Jupiter volledig herzien. Zo werd het nieuwe type, de Jupiter 1, voorzien van een slijpselbakje.
Op dat moment werd het bedrijf geleid door Hermann Guhl Jr. Harbeck was in 1898 op 56-jarige leeftijd overleden.
Toch werd de naam van het bedrijf behouden omdat deze wereldwijd bekend was. Er waren zelfs agentschappen in New York genaamd "Favor & Guhl NY".
In 1911 ging Hermann Guhl met pensioen. Hij overleed in 1918 op 76-jarige leeftijd. Het bedrijf werd daarna geleid door zijn zonen.
Vanaf 1927 was Adolph Paul Martin Guhl de enige eigenaar van het bedrijf.
De economische situatie verslechterde en het bedrijf had daar zwaar onder te lijden.
Op 14 december 1928 werd het stopmechanisme gepatenteerd en daarmee ook de Jupiter 2.
Tijdens de oorlog werd het bedrijf gedwongen oorlogsmateriaal te produceren. Guhl weigerde dit. Het bedrijf kreeg daarom een nieuwe eigenaar: Friedrich Albert Friedrichs.
Omdat het bedrijf in Hamburg gevestigd was en oorlogsmateriaal produceerde, werd het bijna volledig vernietigd tijdens luchtaanvallen. Tijdens een van deze luchtaanvallen raakte Martin Guhl
ernstig gewond. Hij overleed op 26 juli 1943.
In 1947 werden de restanten van het bedrijf teruggegeven aan de familie Guhl. Leoni Auguste Frieda Guhl werd toen de eigenares.
De mallen van de Jupiter bestonden nog steeds, waardoor het mogelijk was om de productie voort te zetten (zij het op een iets andere manier).
De nieuwe 'Jupiter 2/51' en enkele andere kleinere kantoorbenodigdheden werden geproduceerd door 25 arbeiders. Toch bleef het grote succes uit.
Het grote metalen bakbeest paste niet in een tijd waarin puntenslijpers van slechts 6 x 6 cm beschikbaar waren.
Leoni Guhl werd ziek en ze besloot met pensioen te gaan. In 1960 deed ze het bedrijf over aan Robert Karl Eduard Guhl.
Vanaf dat moment vond de productie van de onderdelen vond plaats in andere fabrieken, waarna de onderdelen naar Hamburg werden gestuurd.
Daar werden de machines met de hand geassembleerd. Uiteindelijk werden de machines verzonden.
Dit ging door tot 22 januari 1970. Op die datum verdween Guhl & Harbeck Inc. na meer dan 100 jaar uit het handelsregister.
BRON: “Historische Bürowelt”, June 1996, No. 46. Original article by Claus-Peter Soelter, Hamburg en www.Spitzmaschine.de
DE 'OER' JUPITER (geproduceerd van 1898 tot 1905)
De allereerste versie van de Jupiter. Deze werd op 22 november 1896 in Duitsland gepatenteerd onder patentnummer 94617.
Het apparaat kreeg al snel de bijnaam potloodvreter, omdat het snijwiel behoorlijk grof was en er een blokkeringsysteem ontbrak.
Er zijn een paar varianten van het model. Er zijn ook verschillende versies van de pennenwagen.
Het model beschikt nog niet over een aparte slijpselcontainer, waardoor de gehele machine via de prullenbak geleegd moest worden.
Al deze nadelen leidden al snel tot een compleet nieuw ontwerp, de Jupiter 1.
Jupiter 1 G en Jupiter 1 (geproduceerd van 1910 tot 1928)
De Jupiter 1 werd op 15 januari 1905 gepatenteerd en vlak daarna geproduceerd. In tegenstelling tot zijn voorganger heeft dit model een slijpselcontainer en een heel ander ontwerp. Er zijn talloze etiketteringsvarianten. Ook zeldzame kleurvarianten zoals oranje zijn bekend.
Deze Jupiter-modellen hebben een platte slijpselcontainer van gietijzer.
Er zijn enkele varianten bekend (de allereerste modellen) met gewichten (Jupiter 1G) erin.
Dit is te herkennen aan een gat/schroef boven het logoplaatje, achter het Guhl & Harbeck opschrift.
Dergelijke machines zijn uiterst zeldzaam.
Jupiter 2 (geproduceerd van 1929 tot 1951)
De Jupiter 2 werd op 14 december 1928 gepatenteerd.
Het grootste verschil met de Jupiter 1 is de automatische blokkering van de wagen zodra het potlood wordt geslepen.
Een ander verschil is de basisvorm van de machine. Als je er direct vanaf de voorkant naar kijkt, is de stang die de snijder vasthoudt nu bovenaan iets naar rechts gebogen. Er waren kleine wijzigingen aan het gegoten lichaam die nodig waren om de afsluiting te installeren.
De spaangeleider is nu iets langer en uit één stuk (voorheen tweedelig).
De slijpselcontainer is nog steeds van gietijzer. Er zijn verschillende versies, sommige zijn iets hoger. Een Jupiter 2 bestaat uit ongeveer 44 verschillende losse onderdelen.
De oudere Jupiter 2-modellen hebben een geklonken koperen plaatje.
Tijdens de tweede wereldoorlog werd het waardevolle koper bewaard en werden er geen geklonken logoplaatjes gemaakt. Het logo werd alleen nog maar gedrukt. Machines die nog een gietijzeren aandrijfwiel hebben en alleen een gedrukt logo komen waarschijnlijk uit de oorlogsperiode.
Modellen met een bakelieten aandrijfwiel zijn Jupiter 2/51modellen.
Hoe werken de Jupiter Puntenslijpers (1920/1930) van Guhl & Harbeck uit Hamburg?
Potloden en hun puntenslijpers zijn tegenwoordig gewone alledaagse voorwerpen. Maar pas in de 18e eeuw begon het aantal werkruimtes waarin mensen met potloden schreven en/of tekenden toe te nemen. In Frankrijk registreerde de Fransman Bernard Lassimone in 1828 het eerste patent voor een potloodslijpapparaat. Potloden werden steeds vaker gebruikt en als gevolg daarvan zijn er in de loop der jaren talloze varianten van slijpers ontwikkeld. Bij de vroegste slijpapparaten werd een scherp mes in een behuizing gemonteerd en daarin werd het botte potlood gestoken. Door de pin in de behuizing te draaien wordt de houten behuizing afgesneden; De potloodstift verschijnt weer en u kunt verder schrijven. In de loop van de opkomende industrialisatie begon de ontwikkeling van zogenaamde potloodslijpmachines, waarvan sommige een ander functioneel principe hebben, namelijk roterende snij-inrichtingen rond een vast potlood.
Het bedrijf "Guhl & Harbeck", opgericht in Hamburg in 1867, was een van de eersten die dergelijke potloodslijpmachines ontwikkelde en produceerde. Het bedrijf begon aanvankelijk met naaimachines voor huishoudelijk gebruik, maar later werd het assortiment vanwege succesvolle bedrijfsactiviteiten uitgebreid. Vanaf dat moment werden er ook messenslijpmachines en potloodslijpmachines aangeboden. Het eerste model van een potloodslijpmachine ontwikkeld door het bedrijf "Guhl & Harbeck" kreeg de modelnaam "Jupiter" - een meesterwerk van Duitse techniek dat op 22 november 1896 in Duitsland werd gepatenteerd onder patentnummer 94.617.
Het potlood wordt in de slede gestoken en tegen de freeskop gedrukt. Met de handslinger werd de hoofdas met rechts het grote aandrijfwiel rondgedraaid. Het aandrijfwiel - omgekeerd, vergelijkbaar met een achterasaandrijving van een auto of vrachtwagen - vertaalde de langzame handrotatie via een afbuiging van 90° afhankelijk van de verhouding van het aantal tanden tot elkaar in een aanzienlijk sneller aantal omwentelingen voor het snijgereedschap, dat vervolgens met potlood werd geslepen.
De hoofdas dreef ook het potlood, dat aan het linkeruiteinde was vastgeklemd - afhankelijk van de lengte van het potlood - via een eenvoudig tandwiel met een overbrengingsverhouding van 1:1, aan met een aanzienlijk lagere snelheid van de handslinger dan de freessnelheid, zodat het slijpen rondom de gehele omtrek van het potlood werd uitgevoerd en niet alleen ter plaatse van de freeskop.
Binnen zeer korte tijd werd deze robuuste constructie - voortdurend verbeterd - wijdverspreid in Duitsland en de wereld. Het werd naar veel landen geëxporteerd en werd ook vaak gekopieerd door concurrenten. Helaas overleefde het bedrijf "Guhl & Harbeck" de wereldwijde economische crisis niet en moest het in 1930 sluiten. Een kleinzoon van de toenmalige mede-oprichter Guhl probeerde na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe start te maken met kantoorartikelen; Daartoe behoorden onder meer briefopeners en de “Jupiter”-potlodenslijpmachines, die volgens het meer ontwikkelde originele principe werden gebouwd. Het bedrijf kon echter slechts tot 1970 op de markt blijven en moest daarna sluiten.
Tekst: Günter Burggraf en Andrea Krischke
NOROLA SCHEERMESJESSLIJPERS
Scheermesjesslijpers zijn slijpers die niet met een normaal mesje slijpen, maar met een scheermesje.
Er zijn talloze modellen, maar ze zijn allemaal vergelijkbaar in basisontwerp.
De Norola-slijper is de meest voorkomende.
De NOROLA BB en de NOROLA SS werden geproduceerd tussen 1930 en 1940.
De fabrikant was Fusor Präcisions-Spritz- und Preßguß GmbH in Berlijn-Neukölln, opgericht in 1922.
Op 5 november 1930 diende het bedrijf een patent in voor de Norolapuntenslijpers. Het werd op 8 juni 1933 verleend.
Onderstaand de patentclaims en tekeningen.
In een publicatie uit 1932 stond te lezen:
"Met de gepatenteerde puntenslijper "Norola BB" kunnen potloden en kleurpotloden met elk scheermesje worden geslepen.
De puntenslijper is zo ontworpen dat er op elk moment een ander scheermesje kan worden geplaatst door een schroef los te draaien,
zodat je altijd Zorg ervoor dat u een scherpe puntenslijper bij de hand heeft. Het gat voor de potloden of kleurpotloden is zo ontworpen dat potloden van verschillende diktes kunnen worden geslepen. Zorg er wel voor dat ze dat zijn Pennen kunnen zonder gebruik van kracht worden geplaatst, want door het ingenieuze ontwerp past de afgesneden punt zich direct aan zijn positie in de houder aan, zodat naast het draaien van de pen voor het snijden slechts een lichte druk in de lengterichting nodig is.
AVANTI PUNTENSLIJPERS
