OVER ANTOON COOLEN

Antoon Coolen is vooral bekend geworden als schrijver van de Peel. Zijn roman 'Dorp aan de rivier' werd in 1958 door Fons Rademakers verfilmd. In 1990 werd deze roman ook als uitgangspunt gebruikt voor de televisieserie 'De Brug'. Door het streekkarakter van zijn novellen en romans wordt het werk van Antoon Coolen meestal tot de streekromans gerekend, maar anders dan het werk van de meeste streekromanschrijvers, werden de romans en verhalen van Antoon Coolen door literatuurcritici veelal positief ontvangen.

Jeugd

Antonius Franciscus Coolen werd op 17 april 1897 in Wijlre in Limburg geboren als zoon van Johannes Henricus Antonius Coolen en Maria Goordina Swinkels. Zijn ouders waren afkomstig uit de Peel in Noord-Brabant. Antoon was het derde kind in een gezin met acht kinderen. In 1903 verhuisde het gezin naar Deurne in Noord-Brabant. Hij bezocht het norbertijnen-gymnasium in Heeswijk. Na het gymnasium ging Coolen in de drukkerij August Pellemans in Helmond werken. Later werd hij journalist. Als journalist werkte hij in Eindhoven, Maastricht en Utrecht.

Waalre

In 1920 werd Antoon Coolen redacteur van de Gooische Post in Hilversum. Antoon Coolen was gehuwd met Gerda de Jong. Het echtpaar kreeg vier zonen. Hij woonde vanaf 1937 met zijn gezin in het door architect Hendrik Willem Valk gebouwde huis 'De Kempen' aan de Blokvenlaan in Waalre. In het vervolg wijdde hij zich geheel aan de literatuur, want inmiddels had hij groot succes als schrijver. De dichter Hendrik Marsman was in 1932 een polemiek tegen het regionalisme van Coolen en anderen in de literatuur begonnen. Boeken van schrijvers als Antoon Coolen en Herman de Man waren volgens Marsman benepen en provinciaal. Anton van Duinkerken nam zijn vriend in bescherming. Ook Coolen verdedigde zich: "Het regionale, de goed gewortelde kunst, kan stijgen tot het ware internationale," vond hij.

Zuivering

In de oorlogsjaren weigerde Coolen de Rembrandtprijs van de Hamburgse universiteit. Ook schreef hij zich niet in bij de Kultuurkamer, waardoor hij niet meer kon publiceren. Aan het einde van de oorlog dook hij onder. Hij woonde in deze maanden in de Haagse wijk Marlot. Na de oorlog keerde hij terug naar Waalre, waar hij zijn huis leeggeplunderd terugvond.

Over de oorlogsjaren schreef hij 'Bevrijd vaderland' (1945). Dit boek kreeg veel kritiek door een passage over de Joden. Bij een volgende oplage werd deze passage weggelaten. Het speet Coolen dat deze tekst misverstand had opgeroepen, schreef hij als verklarende voetnoot in deze druk. Na de oorlog nam hij plaats in een tribunaal voor de zuivering van personeel van de overheid en bedrijven, maar hij trad terug toen bleek dat de 'grote heren', zoals DAF-fabrikant Hub van Doorne, buiten schot bleven.

Schrijver van de Peel

Antoon Coolen werd vooral bekend als schrijver van de Peel. Hij zou over dit onderwerp zijn gaan schrijven op aanraden van zijn vroegere buurman, de publicist en historicus Hendrik Nicolaas Ouwerling. Veel romans van Coolen spelen zich af in deze Brabantse streek. Verschillende van zijn werken werden bewerkt voor televisie en als speelfilm. Veel van zijn boeken verschenen ook in andere talen. Coolen werd onderscheiden met de C.W. van der Hoogtprijs (1930), de Brand-van Gentprijs (1954), de Provinciale prijs voor schone kunsten van Noord-Brabant (1954), de Cultuurprijs van de gemeente Eindhoven (1958) en de Literatuurprijs van de gemeente Hilvarenbeek (1961). Coolen schreef in 1947 het Boekenweekgeschenk 'De ontmoeting'.

Treinongeluk

De naoorlogse jaren waren niet gemakkelijk voor Coolen. In 1947 zakte zijn jongste zoon Peter door het ijs; de tienjarige jongen verdronk. Deze gebeurtenis had een weerslag op zijn werk. Hij schreef in de jaren vijftig aanmerkelijk minder. Coolen weet deze verminderde productiviteit aan zijn leeftijd: "Je werkt trager, twijfelt en herschrijft en dat bestond vroeger niet bij me."

Coolen viel in oktober 1961 uit een rijdende trein. De ware toedracht bleef onopgehelderd. Coolen zou enkele uren bewusteloos langs het spoor hebben gelegen, voordat hij een boerderij kon bereiken. Antoon Coolen overleed een maand later, op 9 november 1961 aan een hartaanval in Waalre.

Belangrijke boeken van Antoon Coolen

'Peerke dat manneke' (1926), 'Kinderen van ons volk' (1928), 'Het donkere licht' (1929), 'Peelwerkers' (1930), 'De goede moordenaar' (1931), 'Dorp aan de rivier' (1934), 'Herberg 't Misverstand' (1938), 'De vrouw met de zes slapers' (1953), 'De grote voltige' (1957) en 'Stad aan de Maas' (1960).

Met dank aan Ruud van Capelleveen